कुखुराको खोर व्यवस्थापन कसरी गर्ने ?  

कुखुराको खोर वातावरणको अवस्थामा ध्यान दिएर निर्माण गर्नुपर्छ । खोर निर्माण गर्दा चिसो, तातो, हावा, पानीबाट रक्षा गर्ने हिसाबले बनाउनुपर्छ । कुखुरा रहेको ठाउँमा हावा जाने आँउने ठाउँ हुनुपर्छ र बाह्य परभक्षीलाई रोक्ने खोर बनाउनुपर्छ । विभिन्न किसिमका खोरहरू आफूलाई अनुकूल हुने हिसाबले बनाउन सकिन्छ ।

कुखुरा पालनमा खोरको व्यवस्थापन एउटा महत्त्वपूर्ण अङ्ग हो । ब्रोइलर र लेयर्स कुखुरा पालन गर्दा एकदिने चल्ला छनोट गर्नुपर्छ । चल्लालाई नयाँ खोरमा राख्नु अगाडि खोरलाई राम्रोसँग सफा गरेर सोत्तर हाल्नुपर्छ । सोत्तर एकदम सुक्खा हुनुपर्छ । काठको धूलो, धानको भुस, गहुँको भुस्सा धेरै प्रचलनमा छ । कुखुरा पालनमा प्रयोग हुने सबै औजारलाई स्वस्थ रक्षात्मक औषधिले राम्रोसँग धोएर पखाल्नुपर्छ, जसले गर्दा हानिकारक जीवाणुहरू कुखुराको खोरमा सङ्क्रमण हुन पाउँदैन । सोत्तर धेरै चिसो भयो भने त्यसलाई पल्टाएर, आर्द्रता मिलाएर राख्नुपर्छ । ब्रुडिङ व्यवस्थापन चल्लालाई न्यानो राख्न बिजुलीको बल्ब, होवर, हिटर र ब्याट्री बु्रडरको प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

अनुचित तरीकाले दाना खुवाउँदा लागत मात्र बढ्ने नभई उत्पादनमा असर पर्नुका साथै विभिन्न रोगको कारण बन्दछ । चल्लाको वृद्धिदर र फुल पार्ने कुखुराको फुल उत्पादन दर विशेषतः दानाको गुणस्तर र परिमाणमा भर पर्ने भएकाले कुखुराको उमेर र अवस्थाअनुसार गुणस्तरीय दाना आवश्यकताअनुसार उपलब्ध गराउनुपर्छ । कुखुराका लागि आवश्यक पोषणतत्त्व कुखुराको जात, उमेर, उत्पादन क्षमता र वातावरणमा निर्भर गर्छ ।

कुखुराका लागि चाहिने आवश्यक पौष्टिक पदार्थ दानामा निहित ६ प्रकारका पौष्टिक तत्त्वहरूले कुखुराको पोषण पूरा गर्छन् । जो निम्नानुसार छन् : कार्बोहाइड्रेटस्, प्रोटिन, चिल्लो पदार्थ, भिटामिन, खनिज पदार्थ र पानी । शक्तिवर्द्धक खाद्य पदार्थ (कार्बोहाइड्रेट र चिल्लो पदार्थ) : मकै, गहुँ, जौ, कोदो, ढुटो, खुदो, आलु, तरुल, पिँडालु, कनिका, गीठा, स्कुस, तेल, बोसो आदि शक्तिवद्र्धक खाद्यपदार्थ हुन् । यसले कुखुराकोे शरीरलाई आवश्यक शक्ति र ताप प्रदान गर्छ । यस कारण आहारामा यसले ६० देखि ७० प्रतिशत अंश ओगटेको हुन्छ । चल्ला हुर्कंदै जाँदा यसको आवश्यक मात्रा पनि बढ्दै जान्छ । चिल्लो पदार्थले कार्बोहाइड्रेटले भन्दा २ दशमलव २५ गुणा बढी शक्ति दिन्छ । तर, दानामा यसको मात्रा बढी भयो भने पचाउन गाह्रो हुन्छ ।