धानको पराल खेतमा जलाउँदा हुने नोक्सानीहरु के-के हुन् ? यी हुन् यसको उचित समाधानको उपायहरू

धान नेपालकाे प्रमुख खाद्यान्न बाली हो । क्षेत्रफलको हिसाबले पनि यसको स्थान पहिलो नै छ। नेपालकाे  सन्दर्भमा अहिले पनि पराल खेतमै जलाई रहेको देखिन्छ जस्को मुख्य कारण यो हो कि उनलाई थाहा छैन कि उनी आफैलाई कति ठूलो नोक्सान पुर्याइ रहेका छन्। आज भन्दा १० वर्ष अगाडि पराल जलाउने घटनाहरू निकै कम थिए। पराल जलाउनाले किसानलाई तात्कालिक फाइदा हुन सक्छ, तर दीर्घकालिक नोक्सान भने धेरै हुन्छ। अधिकांश किसान अहिले धानको कटाई हार्वेस्टर मेशिनबाट गर्ने भएका छन्। यसबाट खेतहरूमा धानका अवशेषहरू बाँकी रहन्छन्। बाँकी अवशेषलाई किसानहरू खेतमै जलाई दिन्छन्। यसले खेतसँगै वातावरणलाई पनि नोक्सान पुर्याउँछ। किसानहरूले खेतमा बाँकी फसल अवशेषलाई जलाउँदा माटोको तापमान बढ्दछ, जसले गर्दा माटोमा भएको जैविक कार्बन जलेर कति नष्ट हुन्छ। यसबाट माटोको उर्वराशक्ति कम हुँदै जान्छ र बिस्तारै माटो बंजर बन्न थाल्दछ। किसानहरूले यो बुझ्नु अत्यावश्यक छ कि जुन माटोमा बढी सूक्ष्म जीव (माइक्रोब्स) हुनछन्, त्यो माटो उन्नत र जीवित हुन्छ, र त्यस माटोबाट बढी उत्पादन प्राप्त गर्न सकिन्छ। यसको विपरीत, जुन माटोमा कम सूक्ष्म जीव हुन्छन्, त्यो माटो मृत र निर्जीव जस्तो हुन्छ, र त्यहाँबाट राम्रो उत्पादन प्राप्त गर्नु कठिन हुन्छ । माटोमा पाइने अधिकांश सूक्ष्म जीव माटोको माथिल्लो तहमा पाइन्छन्। जब पराल जलाइन्छ, माटोको माथिल्लो तह अत्यधिक तातो हुन्छ र यी सूक्ष्म जीव मर्दछन्, जसले गर्दा माटो बिस्तारै खराब हुँदै जान्छ र अन्ततः बंजर बन्छ।