कुखुरापालन राम्रो नाफा कमाउने व्यवसाय मध्ये एक हो। अण्डा र मासु उत्पादनका लागि कुखुरापालन गरिन्छ। यसका लागि विभिन्न प्रजाति छनोट गर्नुपर्छ। मासुका लागि पाल्ने कुखुरा ४० देखि ४५ दिनमा तयार हुने भएकाले कम खर्चमा सुरु गर्न सकिने र छिट्टै कमाइ सुरु हुने यस व्यवसायको विशेषता हो । जाडो आइपुगेको छ, त्यसैले कुखुरापालन व्यवसायी दाजुभाइहरूलाई निम्न सुझावहरू दिईएको छ जसलाई अपनाएर यस सिजनमा राम्रो व्यवस्थापन गरेर बढीभन्दा बढी नाफा कमाउन सकिन्छ ।
जाडो मौसममा कुखुरापालन गर्दा केही विशेष ख्याल गर्न आवश्यक छ भने जाडो मौसममा कुखुरापालनबाट बढीभन्दा बढी नाफा कमाउने हो भने निम्न कुरामा ध्यान दिनु आवश्यक छ । जाडो मौसममा कुखुरापालनका लागि चल्ला ल्याउनु अघि वा पछि निम्न कुरामा ध्यान दिनु पर्छ।
जाडो मौसममा कुखुरा पालन गर्दा चल्लालाई चिसोबाट जोगाउन ग्यास ब्रुडर, बाँसको छडी, पाना ब्रुडर, पेट्रोलियम ग्यास, चुलो, कोइला, काठको चस्मा, हिटर आदि चल्ला आउनुअघि नै तयार गर्नुपर्छ । जनवरी महिनामा धेरै जाडो हुन्छ, त्यसैले यस महिनामा कुखुराको घरको तापक्रम ९५ डिग्री फरेनहाइट हुनु धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ। त्यसपछि दोस्रो हप्तादेखि चौथो सातासम्म तापक्रम ५-५ डिग्रीले घटाएर चल्लालाई चिसोबाट जोगाउन र चिसोबाट पीडित नहुने गरी ब्रुडरको तापक्रम बनाउनुपर्छ। सामान्यतया ब्रुडरको तापक्रम ८० डिग्री फरेनहाइटमा घटाउनुपर्छ।
जाडो मौसममा कुखुरा पाल्दा बेलुका वा बेलुकी नभई बिहान कुखुरा पाल्नु पर्छ किनभने बेलुका जाडो बढ्छ । चल्ला आउनुभन्दा २४ घण्टा अगावै शेडको पर्दा छोप्ने गरी कम्तिमा २ देखि ४ घण्टा अघि ब्रुडर अन गर्नुपर्छ।
पहिल्यै ब्रुडर मुनि पानी राख्नुहोस्, यसले पानी अलि तातो हुनेछ। यदि यो धेरै चिसो छ भने, तपाईले ब्रुडरलाई केही समयको लागि पोलिथिनको सानो गोलो छायाले छोपेर विन्डप्रूफ बनाउन सक्नुहुन्छ।
जाडो मौसममा कुखुरापालनमा चिसोका कारण कुखुरालाई रुघाखोकी लाग्ने डर हुने भएकाले जाडोमा कुखुरापालनमा बढी ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ ।
जाडो मौसममा कुखुरापालनका लागि पोल्ट्री हाउसको व्यवस्थापन:
जाडो मौसममा कुखुरापालन गर्दा कुखुरापालन घरलाई न्यानो राख्न पहिल्यै सावधानी अपनाउनुपर्छ किनभने तापक्रम १० डिग्री सेन्टिग्रेडभन्दा तल झर्दा कुखुरा घरमा शीतको थोपा पर्न थाल्छ, यसबाट बच्न कुखुरापालनले सावधानी अपनाउनुपर्छ राम्रो पाल्ने मात्र होइन, प्लास्टिक, बोरा, पराल आदि पनि कुखुराको घरमा फैलाउनुपर्छ र छेउमा पर्दा बाक्लो बोरा र प्लास्टिकको बनाउनुपर्छ, जसले गर्दा चिसो हावाको प्रभावबाट बच्न सकिन्छ। । रातमा, जालको तल्लो २ फिट पर्दाले छोप्नुहोस्। यसमा खाली बोरा र प्लाष्टिक आदि प्रयोग गर्न सकिन्छ । जसका कारण भित्रको तापक्रम बाहिरको तुलनामा बढी हुनेछ । कुखुराको घरमा कुखुराको संख्या पर्याप्त हुनुपर्छ भन्ने कुरामा पनि ध्यान दिनुपर्छ । जाडो मौसममा कुखुरा पालन गर्दा, कुखुराको घरमा चिमनी वा चुलोलाई भित्र राख्नु अघि चिमनीबाट धुवाँ बाहिर निस्कने सुनिश्चित गर्नुहोस्।
यसरी दिइने गर्मीका कारण कुखुरालाई आराम मात्रै हुँदैन, कुखुराको घरको वातावरण पनि सुख्खा र न्यानो रहन्छ । विशेषगरी चिसो मौसममा कुखुराको घरभित्र बिहान कम्तिमा दुई घण्टा घामको किरण राख्नु उपयुक्त हुन्छ । त्यसैले यो कुरालाई ध्यानमा राखेर कुखुराको घरको लम्बाइ पूर्वदेखि पश्चिमसम्म हुनुपर्छ ।
जाडोमा कुखुराको घरको भुइँमा कम्तीमा ३ देखि ५ इन्चको ओछ्यान राख्नुले कुखुरालाई भुइँमा जमेको चिसोबाट बचाउँछ र तापक्रम नियन्त्रण गर्छ।
जाडो मौसममा कुखुरापालनका लागि कुखुरापालन घरको सरसफाइ :
जाडो मौसम आउनु अघि पुरानो भुरा, पुराना बोरा, पुरानो खाना र पुराना बिग्रिएका पर्दा आदि बदल्नुपर्छ । कुखुराको घर वरपर वर्षाको पानी जम्मा भएमा त्यस्तो पानी निकालेर त्यस ठाउँमा ब्लिचिङ पाउडर वा चूना छर्किनुपर्छ । कुखुराको घर वरिपरि बढेका घाँस, झाडी, रुख आदि नष्ट गर्नुपर्छ । दानाको गोदाम सफा गरी कपर सल्फेट भएको लाइमको घोलले पेन्टिङ गर्नुपर्छ । इनार, भित्ता आदिको सरसफाई पनि ब्लिचिङ पाउडरले गर्नुपर्छ ।
जाडो मौसममा कुखुरापालनमा अन्न र पानीको खपत:
जाडो मौसममा कुखुराको दानाको खपत बढ्दै गएको खण्डमा कुखुरामा कुनै न कुनै रोगको प्रकोप देखिएको हो । जाडो मौसममा कुखुरा पालन गर्दा कुखुराको दाना सधैं उपलब्ध हुनुपर्छ।
जाडो मौसममा पानीको खपत निकै कम हुने भएकोले यस मौसममा पानी सधैं चिसो रहने भएकाले कुखुराले कम मात्रामा पिउन सक्ने भएकाले यसबाट बच्न कुखुरालाई बारम्बार सफा र ताजा पानी खुवाउनुपर्छ ।
जाडो मौसममा कुखुरापालनसँग सम्बन्धित केही महत्त्वपूर्ण कामहरू –
- जाडोको आगमन अघि कुखुराको खोर मर्मत गराउनुहोस्। झ्याल र ढोका राम्रो अवस्थामा हुनुपर्छ। वास्तवमा, पोल्ट्री फार्महरूमा, कुखुराको कलमको छेउमा हाँगाहरू हुन्छन्। जहाँबाट साँझ र रातमा चिसो हावा चल्ने हुँदा घेराभित्रको तापक्रम घट्छ ।
- कुखुराबाट अधिकतम उत्पादन लिन ८५ डिग्रीदेखि ९५ डिग्री फरेनहाइट तापक्रम आवश्यक हुन्छ । अर्थात् उत्तर भारतमा जाडो मौसममा वातावरणको तापक्रम १३ डिग्री सेन्टिग्रेडभन्दा तल जाँदा अण्डा उत्पादनमा प्रतिकूल असर पर्न सक्छ। यस्तो अवस्थामा सुरक्षाका लागि घेराको छेउमा बाक्लो भाँराले बनेको पर्दा चिसो हावाको झिल्काबाट कुखुरालाई जोगाउन सकिने गरी राख्नुपर्छ ।
- तेज हावाले उडाएर कुखुरालाई चिसो हावाको सम्पर्कमा नपरोस् भनेर पर्दाको फेदमा बाँस बाँध्नुहोस्।
- यसबाहेक अण्डा उत्पादनलाई कायम राख्न र कुखुरालाई चिसोबाट जोगाउन कुपमा विद्युतीय बल्ब जडान गर्नुपर्छ । उनीहरुलाई दिउँसो सहित १६ घण्टासम्म यो उज्यालो प्राप्त गर्न आवश्यक हुन्छ, त्यसपछि मात्र उनीहरुले दानालाई राम्ररी चुसाएर अण्डा पार्छन् । २०० स्क्वायर फिटमा कृत्रिम बत्ती दिन ४०० वाट क्षमताको विद्युतीय बल्ब जडान गर्नुपर्ने हुन्छ । यसका लागि २०० वर्गफिट ठाउँमा १०० वाट क्षमताका चारवटा विद्युतीय बल्ब जडान गरी काम गरिनेछ । कुखुराले अन्धकारमा दाना टिप्दैनन् र यसले अण्डा उत्पादन घटाउँछ।
- जाडो मौसममा कुखुरालाई धेरै चिसो पानी नदिनुहोस् तर मनतातो पानी दिनु राम्रो हुन्छ ।
- जाडोमा कुखुराको भोक बढ्छ, त्यसैले तिनीहरूको दानाको भाँडो सधैं मसले भरिनुपर्छ। सामान्यतया, हाइब्रिड कुखुरालाई दैनिक ११० देखि १४० ग्राम दाना चाहिन्छ। यदि पर्याप्त दाना उपलब्ध छैन भने, अण्डाको संख्या र वजन घट्छ। त्यसैले, तिनीहरूको पोषणमा उचित ध्यान दिनुहोस्।
- गहिरो लिटर प्रणालीमा राखिएको कुखुराको कुपमा जमिनमा फैलिएको पराल (लिटर) सुक्खा हुनुपर्छ। यदि यसमा पानी चुहियो भने, तुरुन्तै भिजेको ओछ्यान (लिटर) हटाउनुहोस् र त्यहाँ सुक्खा ओछ्यान राख्नुहोस्, अन्यथा: कुखुरा चिसो हुन सक्छ।
- कुखुराको दैनिक निरीक्षण गर्नुहोस्। सुस्त कुखुरालाई भेटेरिनरी डाक्टरले जाँच गरी औषधि खुवाउने ।
- कुखुराको घरमा सरसफाइमा ध्यान दिनुहोस्।
- हरेक बिहान, सूर्योदय पछि, माथि पातलो पर्दाहरू टाँस्नुहोस् र हावा चल्ने अनुमति दिनुहोस्।
- कुखुराको घरबाट नियमित रूपमा कुखुराको थोपा निकाल्ने र त्यहाँ सरसफाइ कायम गर्ने, यसले कुखुराको स्वास्थ्य राम्रो बनाउन मद्दत गर्छ।
- जाडो महिनामा चल्ला जन्माउने काम बेलुकी वा बेलुकी नभई बिहान गर्नुपर्छ किनभने बेलुका जाडो बढ्छ ।
- चल्ला आउनुभन्दा २४ घन्टाअघि गोठका पर्दाहरू छोपेर राख्ने ।
- चल्ला आउनुभन्दा कम्तिमा २-४ घण्टा अगाडि ब्रुडर अन गर्नुपर्छ।
- पहिल्यै ब्रुडर मुनि पानी राख्नुहोस्, यसले पानी अलि तातो हुनेछ।
- यदि धेरै चिसो छ भने, तपाईंले कुनै पनि पोलिथिनले सानो गोलो शेड छोपेर केही समयको लागि ब्रुडरलाई हावा प्रतिरोधी बनाउन सक्नुहुन्छ।
चिसो मौसममा कुखुरा चराहरूको व्यवस्थापन कसरी गर्ने:
चिसो मौसममा कुखुरा, टर्की, बटेर, हाँस र तीतर जस्ता कुखुराको व्यवस्थापन गर्न, कुखुरा पालनकर्ताहरूले निम्न कार्यहरू गर्न आवश्यक छ:
चराहरूको आहारमा तेल वा बोसो थप्नुहोस् वा पोषक तत्वहरूको स्तर घटाउनुहोस् जुन चराहरूलाई गर्मी उत्पादन गर्न आवश्यक छैन। यो बर्बादीबाट बच्न र दाना उत्पादन लागत घटाउन आवश्यक छ, किनकि चराहरूले गर्मी उत्पन्न गर्न बढी दाना खान्छन्।
चराहरूको लागि तापको माध्यमिक स्रोतको रूपमा सेवा गर्न घेरामा विद्युतीय बल्बहरू वा हीटरहरू स्थापना गर्नुहोस्। यसले चराहरूलाई पर्याप्त पानी पिउन र रिजर्भ ऊर्जा प्रक्रियामा प्रयोग नगरी न्यानो रहन मद्दत गर्नेछ।
यद्यपि गहन प्रणालीमा धेरै दुर्लभ तर फ्री-रेंज प्रणालीमा व्यापक रूपमा, चराहरूले वरपरको स्थिर पानीबाट पिउने गर्दछ, जसले गर्दा आन्द्राका कीराहरू जस्ता परजीवी जीवहरूको अण्डा उठाउँछन्। यसैले प्रत्येक दुई महिनामा कुखुरा चराहरूलाई पाइपराजिन जस्ता प्रभावकारी जुकाको औषधि प्रयोग गरी डिवार्म गर्नु महत्त्वपूर्ण हुन्छ। चराहरूलाई हरेक महिना अक्सिटेट्रासाइक्लिन जस्ता व्यापक स्पेक्ट्रम एन्टिबायोटिक दिइनुपर्छ।
जब पानी परेको छ, घेराको प्रवेशद्वार र छेउमा उदार छाना बनाउनुहोस् ताकि वर्षाको पानी घेरामा प्रवेश नहोस्। एन्क्लोजरको प्रवेशद्वारमा खुट्टा डुबाउनुहोस् र खुट्टा डुबाउँदा सधैं बलियो कीटाणुनाशक समाधान हुनुपर्छ। चराहरूलाई सही समयमा खोप लगाउनुहोस्।
यसरी जाडो मौसममा कुखुरापालन गर्दा माथि उल्लेखित कुराहरु ख्याल गर्न सकियो भने हाम्रा पोल्ट्री कृषकहरुले जाडो मौसममा कुखुरापालन गर्दा कुखुरालाई चिसोबाट जोगाउने मात्र नभई बढी नाफा पनि कमाउन सक्नेछन् । राम्रो उत्पादन गर्दै।
