यो गर्मी मौसममा तापक्रम बढ्दै जाँदा कुखुराले गर्मीको तनाव भन्ने अवस्थाको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ, जसलाई समर स्ट्रेस पनि भनिन्छ। यो अवस्था शरीरमा गर्मी उत्पादन र गर्मी हानि बीचको असंतुलनको कारण हुन्छ। यो अवस्थाले चराहरूको खराब प्रदर्शन मात्र होइन, कमजोर वृद्धि, कम उत्पादन र उच्च मृत्युदरको सन्दर्भमा ठूलो आर्थिक क्षतिको लागि पनि जिम्मेवार छ। कुखुरापालनकर्ताहरूले गर्मीको समस्यासँग जुध्न सबै सावधानी अपनाउनुपर्नेछ ताकि चराहरूलाई गर्मीको प्रकोपबाट बचाउन सकियोस्।
गर्मी तनाव के हो?
जब चराहरू ‘तातो तनाव’ मा हुन्छन्, उनीहरूलाई शरीरको ताप उत्पादन र शरीरको ताप घट्ने सन्तुलन मिलाउन गाह्रो हुन्छ। यो सबै उमेर र सबै प्रकारको कुखुरामा हुन सक्छ। कुखुराहरू 22-28 °C (उनीहरूको थर्मोन्यूट्रल क्षेत्र भनेर चिनिन्छ) को आसपासको वातावरणीय तापक्रममा सबैभन्दा सहज हुन्छन्। अर्को शब्दमा, गर्मी तनाव जनावरहरूमा असफल थर्मोरेगुलेसनको परिणाम हो, किनकि तिनीहरूले गुमाउन सक्ने भन्दा बढी ताप सोस्छन् वा उत्पादन गर्छन्। उच्च वातावरणीय तापमानको जोखिमले चराहरूमा व्यवहार, शारीरिक र प्रतिरक्षा प्रतिक्रियाहरू निम्त्याउँछ, जसले तिनीहरूको उत्पादकतामा हानिकारक परिणामहरू निम्त्याउँछ। कुखुरालाई गर्मीको तनाव किन बढी हुन्छ ?
कुखुरा चराहरू उच्च वातावरणीय तापक्रमको लागि संवेदनशील हुन्छन् किनभने तिनीहरूको शारीरिक निर्माण जस्तै पसिना ग्रन्थिहरूको अनुपस्थितिले तिनीहरूलाई गर्मी फैलाउन असम्भव बनाउँछ, तिनीहरूको प्वाँखहरूको पूर्ण शरीर, तिनीहरूको उच्च शरीरको तापक्रम, र चराहरूको बोसो स्वभाव। गर्मी वा गर्मीको तनावले कुखुराको कार्यसम्पादनमा कमी ल्याउने मात्र होइन, यसले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतामा समस्या निम्त्याउँछ, जसले रोगको प्रकोप निम्त्याउँछ र ठूलो मृत्यु निम्त्याउन सक्छ। यसमा महिलाको तुलनामा पुरुषलाई गर्मीको तनाव बढी हुने गरेको पाइएको छ । तसर्थ, प्रजननकर्ताहरूले गर्मीमा ब्रीडर नरहरूमा प्रजनन समस्याबाट बच्न थप ख्याल राख्नुपर्छ।
गर्मी तनाव को योगदान कारक के हो?
वातावरणीय कारकहरू जस्तै सूर्यको प्रकाश, थर्मल विकिरण, हावाको तापक्रम, आर्द्रता, जब वातावरणीय तापक्रम थर्मोन्यूट्रल जोन भन्दा माथि हुन्छ, जनावरहरूले व्यवहार, जैव रासायनिक, र शारीरिक परिवर्तनहरू र प्रतिक्रियाहरू मार्फत ताप गुमाउन थर्मोरेगुलेसन संयन्त्र सक्रिय गर्दछ।
३५ डिग्री सेल्सियसभन्दा माथिको तापक्रममा चराले तापक्रमको तनाव महसुस गर्ने सम्भावना हुन्छ किनभने ४१ डिग्री सेल्सियसको उच्च शरीरको तापक्रम र पसिना ग्रन्थीहरूको अभावले उनीहरूलाई आफ्नो वरपरको तापक्रम फैलाउन गाह्रो हुन्छ।भण्डारण घनत्व, शेडमा धेरै चराहरूले गर्मी र आर्द्रता बढाउँछन्।चरासँग सम्बन्धित कारकहरू जस्तै शरीरको तौल, फेदर कभरेज र वितरण, निर्जलीकरण स्थिति, चयापचय दर, र थर्मोरेगुलेटरी संयन्त्रहरू।गर्मी तनावलाई तीव्र र क्रोनिक गरी दुई मुख्य भागमा वर्गीकरण गर्न सकिन्छ। तीव्र गर्मी तनावले वातावरणीय तापक्रम (केही घण्टा) मा छोटो र द्रुत बृद्धिलाई जनाउँछ, जबकि पुरानो गर्मी तनावमा उच्च तापमान अधिक विस्तारित अवधि (धेरै दिन) को लागी रहन्छ, पहिलेको तीव्र अवस्था त्यहाँ धेरै मृत्यु हुनेछ। दोहोरो मुख्य वर्गमा वर्गीकृत गर्न सकिन्छ, तीव्र र जीर्ण। तीव्र हीट स्ट्रेस पर्यावरणको तापक्रम (कुछ घन्टों) मा एक छोटी र तेज़ वृद्धि को संदर्भित गरिन्छ, जब जीर्ण हीट स्ट्रेस को अंतर्गत उच्च तापमान अधिक विस्तारित अवधि (कई दिन) सम्म बना रहन्छ, पूर्व स्थिति मृत्यु दर बढ्छ।
कुखुरा मा गर्मी तनाव को लक्षण के हो?
शरीरबाट टाढा पखेटा फैलाउने।श्वासप्रश्वासको दरमा वृद्धि।भुइँमा निहुरिएर/बस्दै।कम खाने ।अधिक पिउनु / आराम गर्नु।फिक्कापन, सुस्ती, लङ्गडापन, अस्थिर चाल, वा बेहोश हुनु।गर्मीको तनावले एसिड-बेस असक्षमता वा शरीरको सामान्य शरीरको तापक्रम कायम राख्न आफूलाई चिसो पार्न नसक्ने अवस्था निम्त्याउँछ।
गर्मी तनावको समयमा चराहरूमा व्यवहार, न्यूरोएन्डोक्रिनल र शारीरिक परिवर्तनहरू अवलोकन गरिन्छ। व्यवहारमा हुने परिवर्तनहरूमा दानाको सेवन घट्नु, पानीको मात्रा बढाउनु, पेन्टिङ गर्नु, कम हिलडुल गर्नु र पखेटा उठाउनु समावेश हुन सक्छ। शारीरिक परिवर्तनहरूमा अक्सिडेटिभ तनाव, एसिड-बेस असंतुलन, र श्वासप्रश्वासको अल्कोलोसिस समावेश छ। आन्तरिक रूपमा चराले प्रोटीनको पाचन र अवशोषणमा कमी, चयापचय विकारहरू, रोग सर्ने सम्भावना बढेको, र प्रजनन समस्याहरू अनुभव गर्न सक्छ। उत्पादनका चुनौतिहरूमा फिडको कम सेवन, खराब फिड रूपान्तरण अनुपात, शरीरको तौलमा कमी, मासु र अण्डाको गुणस्तर र बढ्दो मृत्युदर समावेश हुन सक्छ।
गर्मीमा किन बढी हुन्छ रोगको प्रकोप ?
एन्टिबडी र सेल-मध्यस्थता प्रतिरक्षा प्रतिक्रियाहरू बदल्छ, जसले इम्युनोसप्रेसिभ प्रभावहरू निम्त्याउँछ र रोगजनकहरूको लागि संवेदनशीलता बढाउँछ।गर्मी मौसममा भ्याक्सिन फेल हुनु सामान्य कुरा हो।गर्मीको तनावले कुखुरामा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमताको कमी र रोगको प्रकोप पनि निम्त्याउँछ।गर्मीमा तातो तनावले दानाको खपत घटाउँछ, शरीरको तौल घटाउँछ, फिड कन्भर्जन रेसियो (FCR) बढ्छ र निर्जलीकरण हुन्छ।यसले ग्यास्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्र्याक्टमा धेरै परिवर्तनहरू पनि निम्त्याउँछ, जसमा सुरक्षात्मक माइक्रोबायोटामा परिवर्तनहरू साथै आन्द्राको एपिथेलियमको अखण्डता कम हुन्छ, जसले नेक्रोटिक इन्टराइटिस जस्ता आन्द्राको संक्रमण बढाउँछ।गर्मी तनावले ऊर्जाको माग बढ्छ, फोहोर हुने र उच्च मृत्युदर बढाउँछ।
गर्मीमा कुखुरामा लाग्ने सामान्य रोगहरु के के हुन् ?
सबैभन्दा सामान्य संक्रमणहरू ब्याक्टेरिया, भाइरल, फङ्गल र परजीवी हुन्, तलको तालिका १ मा देखाइएको छ। न्यूकासल र ब्रोंकाइटिस भ्याक्सिन प्रतिक्रियाहरू गर्मीको तनावको कारण हाइपरभेन्टिलेटेड पक्षीहरूमा हुन सक्छ। खोपको विफलता मुख्यतया अत्यधिक तापक्रम वा सापेक्षिक आर्द्रता जस्ता तनावको कारणले हुन्छ, जसले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई कमजोर बनाउँछ।झिंगा, बीटल र लामखुट्टे जस्ता भेक्टर जनसंख्या गर्मीमा बढ्छ र न्यूक्यासल रोग र एभियन इन्फ्लुएन्जा लगायत संक्रामक एजेन्टहरूको मध्यवर्ती होस्ट वा वाहकको रूपमा काम गर्दछ। हाउस फ्लाईहरू टेपवार्महरूका लागि मध्यवर्ती होस्ट मानिन्छन् र पिंजरामा बन्द चराहरूमा एस्केरिडहरू सार्न सक्छन्। झिंगाहरूले एस्कारिड र अन्य नेमाटोडका अण्डाहरू आफ्नो खुट्टामा मलबाट गोदाम, दाना र पानीमा बोक्छन् र शेडमा रहेका मुसाहरूले साल्मोनेला र टेपवार्महरू सार्छन्।
ग्रीष्मकालीन कुखुरा पालनमा सामान्य व्यवस्थापन सुझावहरू:
मुख्य चिन्ता चराहरूलाई चिसो राख्नु हो: निम्न चरणहरूले चराहरूलाई गर्मी महिनाहरूमा तातो तनावको सामना गर्न मद्दत गर्न सक्छ।
आवास व्यवस्थापन, २) खानेपानी व्यवस्थापन, ३) चारा व्यवस्थापन र ४) सामान्य व्यवस्थापन ।
आवास व्यवस्थापन
घर व्यवस्थापनले शेड भित्र र बाहिर दुवै व्यवस्थापन समावेश गर्दछ।शेड बाहिर:प्रत्यक्ष घाम र वर्षा घर भित्र पस्नबाट रोक्न १ मिटरको ओभरह्याङ प्रदान गर्नुहोस्।हरियो घाँस वा कृषिजन्य फोहोरले छतमा थोपाले शेडको तापक्रम घटाउन मद्दत गर्छ। यसका लागि धानको पराल प्रयोग गर्न सकिन्छ।छानालाई चूनाले सेतो बनाउनुले गोठ भित्रको तापक्रम घटाउन मद्दत गर्छ।छाना चिसो पार्न शेडमा स्प्रिंकलरहरू स्थापना गर्दै।शेडको छेउमा पर्खालहरू (ग्रिलहरू) मा बोराहरू प्रयोग गर्ने जसमा टपकिरहेको पानी राखिएको छ।शेडलाई छाया प्रदान गर्न शेडको छेउमा रूखहरू बढ्न अनुमति दिँदै।जङ्गली चराहरूलाई शेडहरूमा प्रवेश गर्नबाट रोक्न, जसले एभियन इन्फ्लुएन्जा जस्ता रोगहरू लैजान सक्छ।शेड भित्रबाट तातो हावा हटाउन मद्दत गर्न रिज भेन्टिलेशन प्रदान गर्नुहोस्।
शेड भित्र
कूलर प्रशंसक प्रयोग गर्नुहोस्. fogger प्रयोग गर्नुहोस्चिसो पानीको निरन्तर आपूर्ति प्रदान गर्नुहोस् (यदि सम्भव छैन भने, चराहरूलाई चिसो पानी उपलब्ध गराउन आवधिक रूपमा पानी फ्लस गर्नुहोस्)गहिरो सोत्तर पालनमा सोत्तर को मोटाई (आदर्श 400-450 ग्राम प्रति वर्ग फुट) घटाउनुहोस्।
पानी व्यवस्थापन
गर्मी तनाव व्यवस्थापन गर्न पानी व्यवस्थापन महत्त्वपूर्ण छ। गर्मीमा, पानीको खपत 3-4 गुणाले दानाको खपत भन्दा बढि हुन्छ। त्यसैले गुणस्तरीय पानीको आपूर्ति आवश्यक छ ।पानीको सरसफाइ प्रक्रियाहरू पालना गर्नुपर्छ किनभने खराब अवस्थाहरूले खराब ब्याक्टेरियालाई छिटो फैलाउन सक्छ, रोग निम्त्याउन सक्छ।पानीको पाइपलाइनहरू राम्ररी सफा गर्नुपर्छ र आवधिक रूपमा जैविक एसिड वा हाइड्रोजन पेरोक्साइडले फ्लस गर्नुपर्छ। गुणस्तरीय वाटर एसिडिफायर र स्यानिटाइजरले पानीलाई उपचार गर्नुहोस्। सामान्यतया, अम्लीय अवस्थाहरूमा पानीको pH कायम राख्न प्रयास गर्नुहोस्।तापक्रम बढेको समयमा दानाको सेवन कम हुने भएकोले, तापको तनावसँग लड्न मद्दत गर्न पोषणयुक्त पानीको एसिडिफायरहरू प्रयोग गर्नुपर्छ।भण्डारण पानी ट्याङ्कीलाई भिजेको बोराले सुरक्षित गर्नुहोस् वा छतमा छाया दिनुहोस्।
खुवाउने व्यवस्थापन
अनुसन्धानले देखाउँछ कि तापक्रममा प्रत्येक 1° वृद्धिको लागि, दानाको सेवन 1.25% ले कम हुन्छ। यसबाहेक, ३२-३८ डिग्री सेल्सियसको तापक्रममा हरेक डिग्री वृद्धि हुँदा दानाको सेवन लगभग ५% ले घटेको देखियो। यो थाहा पाउँदा, गर्मीको तनाव उत्पन्न हुँदा राम्रो गुणस्तरको फिड खुवाउनु उत्तम अभ्यास हो।
बिहान वा साँझको चिसो घण्टामा खाना खुवाउनु पर्छ, तर खुवाउने समयमा धेरै फराकिलो अन्तरालहरू सल्लाह दिइँदैन।खुवाउने समयमा फिडर र पिउनेहरूको संख्या बढाउनुहोस्, ताकि चराहरू बीच प्रतिस्पर्धा कम होस्।एन्टिअक्सिडेन्टहरू थप्दा तनाव कम गर्न र फिड खपत सुधार गर्नका साथै शरीरको वजन कायम राख्न वा सुधार गर्न देखाइएको छ। (भिटामिन ई, भिटामिन सी, सेलेनियम)।गर्मीमा उच्च उर्जायुक्त आहार खुवाउनु पर्छ किनभने चराहरूले हान्तेको समयमा अधिक ऊर्जा गुमाउँछन्।दानामा रहेको उर्जा अन्नको सट्टा तेलले मिलाउनुपर्छ किनभने कार्बोहाइड्रेट र प्रोटिनको तुलनामा बोसोमा सबैभन्दा कम तातो लाभ हुन्छ।गर्मीमा दानाको खपत कम हुन्छ। पौष्टिकता र उत्पादकतामा हुने हानिबाट बच्न प्रोटिनको मात्रा सिधै बढाउनुको सट्टा खानामा १०-१५% बढी एमिनो एसिड, भिटामिन र खनिज समावेश गर्न सुझाव दिइएको छ।क्याल्सियम र फस्फोरस स्तरहरू बढाउनुहोस् पातलो अण्डाको छालाहरू अफसेट गर्न गर्मीमा प्रायः श्वासप्रश्वासको अल्कोलोसिसको कारणले देखा पर्दछ (प्यान्टिङको कारणले अधिक कार्बन डाइअक्साइड हराउँछ)।
यस समयमा भाइरल चुनौतीहरूको घटना बढ्छ किनभने इम्युनोसप्रेसन सामान्य छ। फ्युमरिक एसिडमा राम्रो एन्टिभाइरल गुणहरू छन् र यसले भाइरल चुनौतीहरू कम गर्न मद्दत गर्दछ। लेपित बेन्जोइक एसिड र फ्युमेरिक एसिडको संयोजनलाई एसिडिफायरको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।चिलेटेड ट्रेस खनिज, जैविक ट्रेस खनिज जस्ता, तामा वा म्यांगनीज र एक मेथियोनीन स्रोत को एक पूरक।अत्यावश्यक तेलहरूमा इम्युनोमोड्युलेटरदेखि प्रदर्शन वृद्धि गर्ने प्रभावहरूको विस्तृत श्रृंखला हुन्छ। आहारमा आवश्यक तेलहरू समावेश गर्नाले – विशेष गरी थाइमोल र कार्भाक्रोल – गर्मीको तनावको चुनौतीहरूलाई कम गर्न र मासुको उत्पादन र समग्र प्रदर्शन सुधार गर्न मद्दत गर्न सक्छ।गर्मीको तनावको अवस्थाहरूमा एमओएस र β-ग्लूकन को प्रयोगले गर्मी तनाव-प्रेरित शारीरिक परिवर्तनहरू उल्टाउने वा क्षतिपूर्ति गर्ने र प्रतिरक्षा कार्य पुनर्स्थापना गर्ने र बलियो भडकाऊ प्रतिक्रियाहरूलाई बढावा दिने सम्भावनाको कारणले आश्वस्त छ।अमोनियम क्लोराइड, पोटासियम क्लोराइड र/वा सोडियम बाइकार्बोनेटले पानीको गुणस्तर र दानाको सेवनमा सुधार गरेर ब्रोइलरहरूमा सुधारिएको प्रदर्शन देखाएको छ।प्रोबायोटिक्स कोर्टिकोस्टेरोन स्तर र प्रो-इन्फ्लेमेटरी एजेन्टहरूको अत्यधिक स्राव नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ। ल्याक्टोबैसिलस-आधारित प्रोबायोटिक्सले ग्रहणी र तातो-तापयुक्त ब्रोइलरहरूको सानो स्तनमा गोब्लेट सेल नम्बरहरू बढाउँछ, जसले फीड रूपान्तरण अनुपातमा सुधार गर्दछ।तातो र आर्द्र हावापानीले दानामा मोल्डको वृद्धिलाई बढावा दिने भएकोले, एन्टिफङ्गलहरूको बारम्बार प्रयोग गर्न सल्लाह दिइन्छ।
निष्कर्ष
विश्वभरि कुखुरा उत्पादनलाई चुनौती दिने सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण वातावरणीय तनावमध्येको एक ताप तनाव हो। जलवायु परिवर्तन र ग्लोबल वार्मिङका कारण हालैका वर्षहरूमा चरम गर्मीको अनुभव भइरहेको छ। प्रजननकर्ताहरू, ब्रोइलरहरू र कुखुराहरू राख्ने कुखुराहरूमा तातो तनावको नकारात्मक प्रभावहरू कम वृद्धि र अण्डा उत्पादनबाट कुखुरा र अण्डाको गुणस्तर र सुरक्षामा ह्रास आउँछन्। यद्यपि, कुखुराको कल्याणमा तातो तनावको नकारात्मक प्रभाव सबैभन्दा ठूलो चिन्ता हुनुपर्छ। गर्मी महिनाहरूमा शीतलता कायम राख्न सावधानीका उपायहरू अपरिहार्य छ। चरा बचाउन सबै उपाय अपनाउनुपर्छ । एन्टिबडीको स्तर अनुगमन गर्नुहोस् र ठूलो मृत्युदरबाट बच्न पुन: खोप र उचित उपचारको साथ स्तर बढाएर उचित उपायहरू लिनुहोस्।
