काक्रो खेती

काँक्रो एक महत्वपूर्ण लहरे वाली हो । काँक्रोलाई काँचै सलादको रुपमा र अचार बनाएर खाइन्छ । गर्मी मौषममा यसको बिक्री अत्यधिक हुन्छ । जात अनुसार काँक्रोमा लगभग ९०—९५ प्रतिशतसम्म पानीको मात्रा हुन्छ जसले शरीरमा पानीको मात्रा पूर्ति गर्न सहयोग गर्दछ । यसको १०० ग्राम फलवाट १० क्यालोरी शक्ति पाइन्छ। यो भिटामिन के र मोलिब्लेडनमको राम्रो स्रोत हो । यसमा तामा, पोटासियम, म्यान्गानिज, भिटामिन सि, फस्फोरस, म्याग्नेसियम र बायोटिन पाईन्छ । काँक्रोमा रेशाको मात्रा बढी तथा क्यालोरीको मात्रा कम हुनाले पाचन प्रणाली सुधार तथा तौल घटाउन सहयोग गर्दछ । भिटामिन ‘सि’ र बिटा क्यारोटिन यसमा पाइने एन्टिअक्सिडेन्ट हुन । यसमा पाइने पोटासियम तत्वले ब्लड प्रेसर कम गर्न सहयोग गर्दछ । यसमा पाइने भिटामिन ‘के’ ले हड्डी बलियो बनाउन सहयोग गर्दछ ।

हावापानी

काँक्रो न्यानो मौषममा खेती गरिने वाली हो । यसको लागि २०—३० डिग्री सेन्टीग्रेडसम्मको तापक्रममा उपयुक्त हुन्छ ।काँक्रोको वोटले तुषारो सहन नसक्ने तथा बढी आद्र्रतामा ढूसी लाग्ने हुँदा बिरुवा राम्ररी फस्टाउन सक्दैन । सरदर दिनको तापक्रम १८–२४ डिग्री सेल्सियस र रातको तापक्रम १५–१८ डिग्री से. भएको अवस्थामा काँक्राको उत्पादन राम्रो भएको पाइएको छ । यदि लामो समयसम्म ३५ डिग्री से. भन्दा बढी तापक्रम र बढी सुख्खा भएमा काँक्रोमा कुकुरविटासिन भन्ने रासायनिक तत्वको मात्रा बढी काँक्रो तितो हुन्छ । वायुको सापेक्षिक आर्द्रता ७०–७५% यसको खेतीका लागि अनुकूल हुन्छ । जाडो महिनामा दिन छोटो र तापक्रम कम हुने हुँदा काँक्रोमा पोथी फुलको संख्या बढी हुन्छ भने गर्मी महिनामा भाले फूलको संख्या बढी हुन्छ ।

माटो

प्रशस्त उर्वराशक्ति भएको माटोमा राम्रोसंग पाकेको गोठेमल/कम्पोष्ट मल हाली काँक्रो खेती गर्नु पर्दछ । माटोको पि. एच. मान ५.५ देखि ६.८ सम्म हुन पर्दछ ।

नर्सरी व्यवस्थापन तथा वेर्ना उत्पादन;

वेमौषमी काँक्रोको बिरुवा प्लाष्टिकको थैलामा उत्पादन गर्नु पर्दछ । हावा खेल्न र पानी निकासको लागि प्लाष्टिकको थैलामा ४—६ प्वाल हुनु पर्दछ । प्लाष्टिक थैलामा स्वस्थ बिरुवा उत्पादन गर्न उर्वराशक्ति भएको माटो २ भाग, राम्ररी कुहिएको गोवरमल १ भाग र खरानी वा वालुवाको एक भागको मिश्रण बनाई प्लाष्टिक थैलामा भर्नु पर्दछ । मिश्रण भएको प्लाष्टिक थैलालाई २ ग्राम बेभिष्टिन प्रति लिटर पानीमा मिसाएर भिजाउनु पर्दछ र ढूसीबाट जोगाउन ४८—७२ घण्टा प्लाष्टिकले छोपेर राख्नु पर्दछ । प्लाष्टिक थैलामा ४—५ से. मी. गहिराइमा २—३ दाना वीउ रोप्नु पर्दछ र तुरुन्तै पानी हाल्नु पर्दछ । हिउँद मौषममा चिसोबाट बचाउनको लागि सेतो प्लाष्टिकले छोपी गुमोज बनाउनु पर्दछ । गुमोज भित्र व्याडको तापक्रम बढ्दछ जसले गर्दा विरुवाको बृद्धि चाँडो भई उत्पादन पनि चाँडै लिन सकिन्छ ।

बिरुवा सार्ने तरीका

गर्मीयाममा १.५ मिटर चौडा र वर्षायाममा २ मिटर चौडा ड्याङ्ग बनाउनु पर्दछ । बिरुवा सार्न बनाइएको ड्याङ्गमा २० से.मी. चौडाई र २० से.मी. गहिराईको खाडल खन्नु पर्दछ । कम्पोष्ट, रासायनिक मल र माटोको मिश्रण बनाई खाडल पुर्नु पर्दछ र बिरुवा सार्नु पर्दछ ।प्रत्येक खाडलमा २—४ बिरुवा सार्नु पर्दछ र ४—५ पातको भएपछि स्वस्थ २ बिरुवा मात्र राख्नु पर्दछ । जरा नखल्बलाइकन प्लाष्टिकको थैला हटाई वेलुकी पख वेर्ना सार्नु पर्दछ र तुरुन्त पानी दिनु पर्दछ । वर्षे मौषममा विरुवालाई थाँक्रा दिनु पर्दछ।

बिरुवा लगाउने दूरी;

वीउ रोप्ने तथा टिप्ने समय;

वीउदर

उन्नत जातहरु;मलिनी, कुस्ले, भक्तपुर लोकल ।

छापो दिने

हिउँद मौषममा यदि थाँक्रा दिन नसकिने छ भने छापो दिएर पनि काँक्रो खेती गर्न सकिन्छ । छापो दिनाले झारको नियन्त्रण गर्दछ, माटो खुकुलो राख्दछ र चिस्यान कायम राख्नुको साथै अन्य फाइदा पनि हुन्छ । छापो दिनाले काँक्रोको बिरुवा हुर्कन सहायता पु¥याउँदछ र फललाई माटोको संसर्गबाट बचाउँछ ।

मलखादको प्रयोग

गोठेमल/कम्पोष्ट र रासायनिक मललाई मिश्रण गरी बिरुवा रोप्ने खाडलमा हाल्नु पर्दछ बिरुवाको बृद्धि विकासको अबस्था हेरी बिरुवा सरेको २०–२५ दिनपछि विरुवाको फेदबाट ५ से.मी. दुरीमा औठी आकारको खाडल बनाई यदि आवश्यक देखिएमा युरिया ५ ग्राम प्रतिवोट दिनु पर्दछ । साथै १ लिटर गाइको गहूतमा ५ लिटर पानी मिसाइ १० दिनको फरकमा बिरुवा भिज्ने गरेर छरेमा उत्पादन राम्रो हुनुका साथै सेते ढूसीको प्रकोप कम गर्न सहयोग पुग्दछ । यदि काँक्रोमा कम फल लागेको छ भने हार्मोनहरु जस्तै मिराक्युलान २ मि.लि. प्रति लिटर पानीमा मिसाई फुलका कोपिला देखापर्न थालेपछि १०–१५ दिनको फरकमा ३–४ चोटी छरेमा काँक्रामा पोथी फूलको संख्या बढी उत्पादनमा वृद्धि हुन्छ । बिरुवामा फूल फुलेपछि मल्टिप्लेक्स वा सो जस्तै अन्य शूक्ष्म तत्व १०–१५ दिनको फरकमा छर्नु लाभदायक हुन्छ ।