रक्त परजीवीजन्य रोग बबेशियोसिस

बबेशियोसिस किर्नाजन्य उत्पत्तित बबेशिया प्रजातिको संक्रमणका कारण हुने रोग  मानिन्छ । जसले शरीरको रातो रक्त कोशिकालाई असर गर्दछ । लक्षणात्मक रुपमा अत्यधिक ज्वरो आउने, खाने रुची कम हुने, कफिको रंग जस्तो पिसाव आउँदा यो रोगको शंका गर्न सकिन्छ । यो रोग टेकसास फिभर, रेड वाटर फिभर, क्याटल टिक फिभर नामबाट पनि चिनिन्छ ।

गाइ प्रजातिमा बबेशिया बोभिस तथा बबेशिया वाइजेमिना रोग लगाउन जिम्मेवार हुन्छन् । घोडामा बबेशिया इकावाई तथा कुकुरमा बबेशिया क्यानिस रोग लगाउन जिम्मेवार हुन्छ ।

यो रोग विश्वव्यापीरुपमा उपस्थित छ तर बढी गर्मी तथा ओस्याइलो जलवायु भएका भू–भागमा बढी देखिने गर्दछ । किर्नाले यस रोगका शुक्ष्म जीवबाट ग्रसित पशुको शरीरबाट रगत चुसी अन्य स्वस्थ्य पशुलाई रगत चुस्न पुगे यो रोग सर्दछ । यसरी किर्नामा पुगेको संक्रमण किर्नाको फूलको माध्यमबाट किर्नाको अर्को पुस्तामा रोग सर्ने गर्दछ । रोगको उपस्थिति विश्वव्यापी भए पनि  उष्ण तथा समउष्ण हावा पानी भएका क्षेत्रमा गरिने नश्ल सुधारका लाग उन्नतखाले गाइ साँढे प्रतिस्थापन गर्ने काममा प्रयोग गर्दा यो रोगले ठूलो चुनौति र व्यवधान उत्पन्न गराउँदछ । रोग फाट्टफुट्ट देखिने हुँदा बेलैमा उपयुक्त उपचरा गरे निको पार्न सकिन्छ त्यसैले मृत्युदर त्यति सामन्य मानिदैन ।

जब यो शुक्ष्म जीवाणु संक्रमित किर्नाले पशुलाई टोकेर रगत निरन्तर तीन दिन चुस्छ अनि यो रोगको शुक्ष्म जीवाणु पशुहो शरीरमा स्थानान्तरित हुन पुग्दछ । जब बबेशियाका शुक्ष्म जीवन ग्रहणशील पशुमा परीचित गराइन्छ यी शुक्ष्म जीव पशुको रक्त सञ्चार प्रणाली हुँदै रातो  रक्त कोशिकाको बाहिरी भागमा टाँसिदा भित्र प्रवेश गर्दछन् र आफूलाई व्यवस्थित गर्दछन् । रक्त कोशिका फुटेर हुने एनिमिया तथा  न्यून रक्तचाप रोगको खास अवस्था मानिन्छ ।

संक्रमित किर्नाले टोकेर रगत चुसेपछि एक देखि तीन हप्तासम्ममा ज्वरो आउनु रोगको पहिलो लक्षणात्मक संकेत मानिन्छ । यो शुक्ष्म जीवले रातो रक्त कोशिकामा अतिक्रमिण गरेपछि रातो रक्त कोशिकाको क्षय हुने क्रम बढ्दै जान्छ जस्ले गर्दा रक्त अल्पता हुने गर्दछ । साथै घात तथा रक्त संचार प्रणालीमा ठूलो मात्रामा हिमोग्लोविन प्रवाहित गराउँछ । विरामी पशु प्रायः झोक्राउने, खामने रुची कम हुने, आँखा तथा गिजा फोस्रो हुने, रक्त अल्पता, जण्डिसका कारणले गर्दा रातो रंगको पिसाव प्रायजसो विरामीपशुमा देखिने गर्दछ । गर्भिणी पशु तुहिने गर्दछन् । अति जटिल संक्रमण भएको बेला स्नायु तथा मष्तिष्क जन्य लक्षणहरु ढलमलिएर हिँड्ने, पक्षघात तथा बेसुध हुने जुन अन्ततः मृत्युमा परिणत हुन पुग्दछ । यस रोगको संक्रमण प्रत्यक्ष नदेखिनेदेखि अति तीक्ष्ण अवस्थाको हुन सक्दछ । कहिलेकाहिँ लक्षण देखाएको एक दुई दिनमै बिरामीको मृत्यु हुने गर्दछ । तथापी केही कम तीक्ष्ण अवथामा भने बिरामी पशुमा एक हप्तासम्म ज्वरो आउने गर्दछ र रोग तीनहप्तासम्म रहने गर्दछ । त्यसपछि विस्तारै पुनः लाभ हुँदै जान्छ तर त्यस्ता पशु बथानको लागि आजीवन रोगको संवाहकका रुपमा रहिरहन्छ ।

फियो बढेको, सुन्निएको, शरीरका लिम्फनोडको आकार बढेको, हिमाचुरिया तथा रक्त अल्पता तन्तुहरुमा देखिन्छ । मृगौला बढेको, रातो फुस्रो रंगको पिसावले भरिएको पिसाव थैली,  मुटुको मांशपेशीहरुको बिभिन्न तहमा थोप्ले रक्त श्राव देखिन्छ । रक्त नलीमा जमेको रगत भेटिन्छ ।

रोगको विवरण, किर्नाको उपस्थिति, हिमाचुरीयाको उपस्थिति निदानजन्य संकेत मानिन्छन् । रातो रक्तकोशिकामा रगत जाँच गर्दा बबेशियाका शुक्ष्म जीवन देखिनु यो रोग  पुष्टि गर्न सघाउँछ

या रोग विविधखाले औषधी प्रयोग गरी उपचार गर्न सकिन्छ तर प्रभावकारी उपचारको लागि बेलैमा उपचार गर्नु पर्दछ । हाल उपलब्ध औषधी मध्ये इमिडो कार्व तथा डाइमिनाजेन ससीटुरेटको वायपक प्रयोग हुने गरेको छ । यी मध्ये केही औषधी विषक्ति गराउने क्षमताका हुने हुँदा उत्पादकको निर्देशन मन गर्नु पर्ने हुन्छ । यसका साथै उपयुक्त सह औषधीको प्रयोग गर्नु पर्ने हुन्छ ।

यो रोगको सफल नियन्त्रण प्रक्रियामा रोगको उपचार, रोग विरुद्ध खोपको प्रयोग तथा किर्ना नियन्त्रण संयुक्तरुपमा गरिनु पर्दछ । यो एउटा किर्ना उत्पत्तित शुक्ष्म रक्तपरजीवीजनय महत्वपूर्ण रोग मानिन्छ । यसको प्रष्ट रोग निदान प्रयोगशालाकृत रगत परिक्षणबाट गर्न सकनिछ । यस रोगको उपचारका लागि प्रभावकारी औषधिहरु सहजरुपमा उपलब्ध छन् । तीनको उपयुक्त समयमा प्रयोग गरिनु पर्दछ । पशुको शरीर, गोठ तथा चरनमा उपयुक्त खाले किर्ना नासक औषधिको प्रयोग गरी किर्ना नियन्त्रण गरिनु बुद्धिमानी हुनेछ । यस रोगका विरुद्ध प्रयोग हुने खोप पनि उपलब्ध छन् । उल्लेख भएको तलिका अनुसार बेलैमा खोप दिने हो भने नियमित रोग देखापर्ने भूगोलका बथानमा यो रोग सजीलै रोकथाम तथा नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।